Ο σχολικός εκφοβισμός πληγή για τη μαθητική και εκπαιδευτική κοινότητα
Ανατριχιαστικές περιπτώσεις bullying ανηλίκων μέσα ή έξω από το σχολείο που βλέπουν το φως της δημοσιότητας το τελευταίο διάστημα, προβληματίζουν και κρούουν παραπάνω από έναν κώδωνες. Ίσως ακόμα πιο ανησυχητικές είναι οι εκτιμήσεις των επιστημόνων σχετικά με τα περιστατικά που δεν γίνονται ποτέ γνωστά γιατί τα θύματα τα κρύβουν βαθιά μέσα στην ψυχή τους.
Μία από τις περιπτώσεις όπου το ανήλικο θύμα βρήκε το θάρρος να εκμυστηρευθεί αυτό που του συνέβη, είναι του 15χρονου μαθητή, τον οποίο οι συμμαθητές του έδεσαν με πετονιά γύρω από το λαιμό την ώρα του διαλλείματος μέσα σε σχολική αίθουσα αφήνοντάς τον σχεδόν χωρίς ανάσα στο τέλος πριν φύγουν από το σημείο. Ο δικηγόρος της οικογένειας, Σπύρος Δημητρίου ξεκαθαρίζει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι θα δοθεί συνέχεια: «Θα υποβληθεί μήνυση και θα ζητήσουμε να αναβαθμιστεί η κατηγορία σε κακούργημα από επικείμενη σωματική βλάβη που διερευνά τώρα ο εισαγγελέας σε απόπειρα ανθρωποκτονίας, ενώ θα ξεκινήσουμε και τη διερεύνηση ποινικών ευθυνών από την πλευρά του σχολείου, των καθηγητών, των εποπτών, των εφημερευόντων καθηγητών την ώρα του διαλλείματος που έγινε το περιστατικό, του ιατρείου του σχολείου, των γονέων και των κηδεμόνων των ανήλικων των φερόμενων ως δραστών».
Μετά το περιστατικό το παιδί είπε στο σχολείο ότι είχε χτυπήσει και στη συνέχεια περιέγραψε τις στιγμές που έζησε στους γονείς του, μια που στο λαιμό του έφερε και σημάδια του τραυματισμού. Η υπόθεση έχει λάβει πλέον τον δρόμο της δικαιοσύνης και αναμένονται και περισσότερες εξελίξεις μετά τις ημέρες του Πάσχα.
Αφού το περιστατικό δημοσιοποιήθηκε από τα ΜΜΕ και άλλοι γονείς έχουν τηλεφωνήσει στο γραφείο του κ. Δημητρίου περιγράφοντας περιστατικά bullying με θύματα τα παιδιά τους. Ο ίδιος περιμένει τις ένορκες καταθέσεις για να δει πώς θα προχωρήσουν αυτές οι υποθέσεις.
«Είναι ένα πολύ δύσκολο κοινωνικό φαινόμενο, η νεανική εγκληματικότητα είναι ακόμα περισσότερο αυξημένη και δεν είναι μόνο για επιβολή βίας ή δεσποτισμό αλλά έχει εμφιλοχωρήσει και η περίπτωση της επίδειξης γιατί λίγα από αυτά τα περιστατικά δεν βιντεοσκοπούνται από τα παιδιά. Πιο πολύ ο σκοπός είναι η βιντεοσκόπηση και ο δημόσιος και ο δια περιφοράς μετά και αποστολής, εξευτελισμός του θύματος», τονίζει ο Σπύρος Δημητρίου.
Πώς μπορεί να διακρίνει τα σημάδια ο γονιός
Στην παραπάνω περίπτωση του 15χρονου, οι γονείς έλαβαν γνώση από το παιδί τους την ίδια ημέρα κάτι που τους διευκόλυνε πολύ στην αντιμετώπιση τόσο νομικά αλλά και σε σχέση με την ψυχολογία του παιδιού.
Ακόμα όμως και αν τα παιδιά δεν μιλούν υπάρχουν συνήθως, κάποια προειδοποιητικά σημάδια που μπορεί να βοηθήσουν τον γονέα να καταλάβει ότι το παιδί του μπορεί να εμπλέκεται σε εκφοβιστική συμπεριφορά, λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Δρ Αντωνία Τορρένς, εκπαιδευτική ψυχολόγος, γενική διευθύντρια του KMOP και υπεύθυνη και δημιουργός του Live Without Bullying. Τα πιο συνηθισμένα, λέει η κ. Τόρενς είναι τα εξής:
-Συχνά είναι κακοδιάθετο, συνεσταλμένο ή κλαμένο ή ενοχλεί έναν μικρότερο αδερφό/ή φίλο/η
-Βρίσκει δικαιολογίες, για να μην πάει στο σχολείο , αναφέροντας για παράδειγμα ότι έχει πονοκέφαλο ή πόνο στο στομάχι
-Φαίνεται αναστατωμένο μετά τη χρήση του διαδικτύου ή κινητού τηλεφώνου-δείχνει μυστικοπάθεια και απροθυμία να μιλήσει σχετικά με τις online δραστηριότητές του
-Φέρει διάφορα σημάδια στο σώμα του και έχει ανεξήγητες εκδορές
-Παρουσιάζει αλλαγές στις διατροφικές του συνήθειες
-Έχει φθαρμένα ρούχα, σπασμένα αντικείμενα ή απώλεια χρημάτων
-Έχει ανήσυχο ύπνο
-Τα μικρά παιδιά, συχνά παρουσιάζουν παλινδρόμηση σε θέματα τουαλέτας και βρέχουν το κρεβάτι τους
-Αισθάνεται μοναξιά, θλίψη, άγχος, ντροπή
-Υπάρχει μία αίσθηση ότι χάνει τον έλεγχο των πράξεων του
-Αισθάνεται θυμό για άτομα από τον περίγυρό του αλλά και με τον εαυτό του/της
-Αποσύρεται κοινωνικά
-Δεν θέλει να πάει σχολείο
-Δεν αποδίδει στα μαθήματα
-Εκδηλώνει ψυχοσωματικά προβλήματα
Επιπλέον, υπάρχει και σωστός τρόπος προσέγγισης των παιδιών από τους γονείς, σε περίπτωση που υπάρχει υποψία ότι κάτι συμβαίνει στο σχολείο. «Προσπαθούμε να ξεκινήσουμε μία ήπια επικοινωνία μαζί τους, χωρίς να μας διακόπτουν άλλες υποχρεώσεις, δείχνοντας από μέρους μας ειλικρινές ενδιαφέρον για επικοινωνία, ώστε να καταλάβουμε ακριβώς τι έχει προηγηθεί. Του αφήνουμε χρόνο και περιθώριο να σκεφθεί με ποιο τρόπο θα ήθελε να μας πει τι έχει συμβεί, χωρίς να το διακόπτουμε συνεχώς προβάλλοντας τις δικές μας λύσεις για το πρόβλημά του. Αποφεύγουμε τις παρορμητικές συμπεριφορές, και προβάλλουμε έναν θετικό τρόπο σκέψης, χωρίς να το διαβεβαιώνουμε όμως ότι θα βρούμε οπωσδήποτε λύση στο πρόβλημα. Ο εκφοβισμός είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο και συχνά χρειάζεται προσεκτική διερεύνηση των λόγων που οδήγησαν σε αυτό, καθώς και προσεκτικά βήματα μετά. Προσοχή όμως. Αν αισθανθείτε ότι το παιδί σας βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο, πρέπει να δράσετε αμέσως πηγαίνοντας οι ίδιοι στο σχολείο και υποστηρίζοντάς το άμεσα», επισημαίνει η κ. Τόρενς.
Για τις περιπτώσεις του εκφοβισμού μέσω του διαδικτύου, στο οποίο έχει πλέον πρόσβαση η πλειοψηφία των παιδιών, επίσης υπάρχουν κάποιοι κανόνες τους οποίους μπορούν να ακολουθήσουν οι γονείς για να βρίσκονται πιο κοντά στο παιδί τους και να το βοηθήσουν αν χρειαστεί.
«Αρχικά να είμαστε ενήμεροι σχετικά με τις πηγές βοήθειας όπου μπορούμε να αναφερθούμε σε περίπτωση που χρειαστεί. Προσπαθούμε να είμαστε ενήμεροι από τα ίδια μας τα παιδιά σχετικά με τους διαδικτυακούς τόπους που επισκέπτονται. Τα συμβουλεύουμε να μην δίνουν τα προσωπικά τους στοιχεία ή τον κωδικό τους σε άγνωστα άτομα. Να κρατούν αποδείξεις με ποιους μίλησαν, να μην προωθούν τα ίδια άσχημα μηνύματα, να μην ανεβάζουν φωτογραφίες άλλων χωρίς την άδειά τους. Να θυμούνται ότι οτιδήποτε ανεβαίνει στο διαδίκτυο, μπορεί να μείνει εκεί για πάντα. Να γνωρίζουν τα ίδια τα παιδιά, ότι μπορούν να βρουν αναλυτικές οδηγίες στο site της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, για τους κινδύνους που υπάρχουν στο διαδίκτυο, αλλά και για τις οδηγίες που μπορούν να λάβουν σε περίπτωση που το χρειαστούν», επισημαίνει η κ. Τόρενς.
Oι δυσκολίες που είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν οι μαθητές στο σχολείο αποτελούν σημαντική πηγή άγχους και για τους γονείς
«Τα μεγαλύτερα άγχη των γονέων συνήθως σχετίζονται με τον τρόπο επίλυσης του προβλήματος από τα παιδιά τους. Ορισμένοι για παράδειγμα γνωρίζουν ότι λόγω χαμηλής αυτοπεποίθησης ή ευαισθησίας χαρακτήρα, το παιδί τους αδυνατεί να διεκδικήσει το δίκιο του βάζοντας όρια στους άλλους. Φοβούνται μήπως η κατάσταση γίνει ακόμα χειρότερη και το παιδί τους αρνείται να μιλήσει, είτε ακόμα μήπως κάνει κακό στον εαυτό του. Οι γονείς που συνήθως έχουν αυτό το άγχος και μας κάνουν παρόμοιες ερωτήσεις, είναι και αυτοί που έχουν μεγαλύτερη επίγνωση της κατάστασης, οπότε είναι και επιδεκτικοί στο να καταλάβουν τι πρέπει να κάνουν από τη δική τους την πλευρά».
Γιατί δεν μιλούν τα παιδιά
Όπως λέει η κ. Τόρενς, τα παιδιά σε ένα αρχικό στάδιο πιστεύουν ότι η εκφοβιστική συμπεριφορά είναι κάτι παροδικό, οπότε θεωρούν ότι το πρόβλημα θα ξεπεραστεί. «Η περίοδος προς εφηβείας, είναι ένα διάστημα που τα παιδιά επηρεάζονται ιδιαίτερα από συνομηλίκους και θεωρούν ότι ως «μικροί ενήλικες», πρέπει να αρχίζουν να δίνουν οι ίδιοι λύση στα θέματά προς. Μπορεί να επηρεάζονται από την άποψη ορισμένων γονέων που θεωρούν ότι «όλοι βίωσαν κάποια στιγμή εκφοβισμό», αλλά τον ξεπέρασαν μόνοι. Το παιδί σε μια τέτοια περίπτωση, δεν θέλει να φανεί δειλό στα μάτια του γονέα και γενικότερα δεν θέλει να τον επιφορτίσει με επιπλέον έγνοιες. Ακόμη μην ξεχνάμε ότι σε ένα προχωρημένο στάδιο, η τοξικότητα που δημιουργείται από τον εκφοβισμό είναι τόσο μεγάλη, ώστε τα άτομα τείνουν να πιστεύουν ότι τελικά μπορεί και να αξίζουν τον εξευτελισμό που δέχονται από συνομηλίκους. Αυτό τα κάνει να κλείνονται ακόμα περισσότερο στον εαυτό τους και πολύ διστακτικά ως προς το να δεχτούν βοήθεια από τρίτους», προειδοποιεί η ειδικός.
Στο πανελλαδικό πρόγραμμα Live Without Bullying που υλοποιείται από το 2015 από το ΚΜΟΠ, υπάρχει ειδική εκπαίδευση προς τους γονείς, όπως και ξεχωριστή εκπαίδευση για ντους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων αναφορικά με όλα τα βήματα που πρέπει να ακολουθούνται και από τις δύο πλευρές. Οι διαδικτυακές αυτές εκπαιδεύσεις είναι αναγνωρισμένες από το υπουργείο Παιδείας, παρέχονται δωρεάν και μέχρι στιγμής έχουν βοηθήσει παράλληλα με την συμβουλευτική πλατφόρμα Live Without Bullying, χιλιάδες άτομα στη χώρα μας.
