Βία στην οικογένεια : Μορφές βίας – Αίτια – Προστασία της γυναίκας
Η «αθέατη βία», όπως ονομάζεται η βία μέσα στο σπίτι, εξακολουθεί να αποτελεί ένα συχνό πρόβλημα για πολλές γυναίκες. Η κακοποίηση γυναικών είναι συχνότερη στις ηλικίες από 15 έως 54 ετών και παρατηρείται σε όλα τα κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Στην Ελλάδα ποσοστό περίπου 6% των γυναικών ομολογούν πως έχουν υποστεί κάποιου είδους κακοποίηση ενώ στο σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης μία στις πέντε γυναίκες υφίσταται, στη διάρκεια της ζωής της βιαιότητες που ασκούνται από τον σύζυγο ή τον σύντροφό της.
Η βία κατά των γυναικών μέσα στην οικογένεια περιλαμβάνει προσβολές της σωματικής, ψυχικής, συναισθηματικής και κοινωνικής υπόστασης τους καθώς και οικονομική βία, με στόχο “την επιβολή ελέγχου”.
Συγκεκριμένα, η βία μπορεί να πάρει τις εξής μορφές :
- Σωματική Βία
- Σεξουαλική Βία – Βιασμός
- Ψυχολογική Βία
- Οικονομική Βία
Η σωματική βία περιλαμβάνει : σωματικές επιθέσεις με κτυπήματα, δαρμό, σπρωξίματα, γροθιές, χαστούκισμα, δάγκωμα, κλοτσιά, απειλή ότι θα χρησιμοποιήσει ή χρησιμοποιεί πράγματι ένα όπλο οποιασδήποτε μορφής.
Η σεξουαλική βία περιλαμβάνει : εξαναγκασμός σε σεξ μαζί του παρά το γεγονός ότι αυτή δεν θέλει (βιασμός στο ζευγάρι, με ή χωρίς γάμο), σεξουαλική παρενόχληση, ασέλγεια.
Παραδείγματα ψυχολογικής βίας : ο σύντροφός την ελέγχει, την παρακολουθεί, κατακρίνει τις σχέσεις της με άλλους ανθρώπους, ασκεί κριτική και για ασήμαντα πράγματα, την κατηγορεί συνεχώς για απιστία, την απομονώνει κοινωνικά από φίλους και συγγενείς, την εμποδίζει ή την αποθαρρύνει να εργάζεται ή να πηγαίνει σχολείο, την υποτιμά συστηματικά, την εκβιάζει ή την εξευτελίζει, θέλει να ελέγχει το πως ξοδεύει τα χρήματα της, καταστρέφει πράγματα που της ανήκουν ή για τα οποία ενδιαφέρεται ιδιαίτερα, την απειλεί ότι θα κάνει κακό στην ίδια ή στα παιδιά της και στα κατοικίδια ζώα που πιθανόν να υπάρχουν παραβιάζοντας με όλους αυτούς τους τρόπους τις ατομικές της ελευθερίες. Η ψυχολογική βία έχει ως αποτέλεσμα η γυναίκα να βιώνει μέσα της ταραχή, σύγχυση, τρόμο, αναστάτωση – τα ψυχολογικά αντίστοιχα του τραυματισμού.
Η οικονομική εξάρτηση από το συχνά αποκαλούμενο ως «ισχυρό φύλο» αποτελεί επίσης βίαιη πράξη. Όταν ο σύντροφος απαιτεί τον απόλυτο έλεγχο των εσόδων και των εξόδων της γυναίκας και της αφαιρεί το δικαίωμα να διαχειρίζεται μόνη της τον μισθό της ή το μερίδιο που της αναλογεί από τα έσοδα του σπιτιού, τότε η γυναίκα χάνει την αυτονομία της.
Η ψυχολογική ή η οικονομική βία δεν καταλήγουν πάντα και σε σωματική, που αποτελεί την πιο φανερή και πιο επικίνδυνη μορφή βίας, τόσο για τη σωματική ακεραιότητα όσο και για την ίδια τη ζωή των γυναικών που πέφτουν θύματά της. Το βέβαιον, πάντως, είναι πως μια σωματικά κακοποιημένη γυναίκα έχει σίγουρα κακοποιηθεί και ψυχολογικά.
Οι άνδρες που κακοποιούν τις γυναίκες τους ανήκουν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και συχνά χρησιμοποιούν σαν πρόσχημα για την ανάρμοστη συμπεριφορά τους την κατανάλωση αλκοόλ ή ακόμα και παραισθησιογόνων ουσιών. Επίσης κατηγορούν την γυναίκα ως υπεύθυνη για τη βίαιη συμπεριφορά τους ή τα ξεσπάσματα εναντίον της. Συχνά έχουν πέσει κι οι ίδιοι θύματα κακοποίησης στην παιδική τους ηλικία ή έχουν υπάρξει μάρτυρες ως παιδιά της κακοποίησης της μητέρας τους από τον πατέρα τους. Αρκετά συχνά μάλιστα οι άνδρες αυτοί πάσχουν από διαταραχές της προσωπικότητας. Ο βίαιος άνδρας αισθάνεται ότι απειλείται από το γεγονός ότι δεν ελέγχει πλέον τη γυναίκα και κακοποιώντας τη θα νιώσει ότι ανακτά τον έλεγχο. Σ’ αυτό το είδος σχέσεων, η γυναίκα δεν είναι αντικείμενο του πόθου, αλλά αντικείμενο της ανάγκης. Ο άντρας πιστεύει ότι βρίσκεται σε μια κατάσταση επιβίωσης: ή εκείνη ή αυτός.
Δεν είναι εύκολο για μια γυναίκα να παραδεχθεί ότι υφίσταται βία ή κακοποίηση. Ακόμη πιο δύσκολο είναι για μια γυναίκα να βρει ένα τρόπο να ξεφύγει από μια σχέση ή μια κατάσταση στην οποία δέχεται κάποια μορφή βίας από νυν ή πρώην σύζυγο, εραστή, αδελφό, πατέρα, συγγενή ή (κυρίως για τις ηλικιωμένες γυναίκες) από τα παιδιά τους.
Μια γυναίκα που βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση η καλύτερη επιλογή που έχει είναι συνήθως το να απομακρυνθεί – τουλάχιστον προσωρινά, ίσως και για περισσότερο καιρό – από το άτομο που την κακοποιεί. Αν τυγχάνει να ζει με αυτό το πρόσωπο, πρέπει να βρει ένα χώρο όπου προσωρινά θα την φιλοξενήσουν και όπου θα είναι ασφαλής, αν είναι δυνατόν σε άλλη πόλη. Έπειτα πρέπει να συγκεντρώσει τα διάφορα έγγραφά που θα χρειαστούν – ταυτότητα, διαβατήριο, βιβλιάριο ΙΚΑ, πιστοποιητικό γέννησης, δίπλωμα οδήγησης, βιβλιάριο καταθέσεων, πιστωτική κάρτα, βιβλιάριο με τις διευθύνσεις των γνωστών κ.τ.λ. – σε χώρους που γρήγορα μπορεί, αν χρειαστεί, να τα μαζέψει. Επίσης μπορεί να φανεί χρήσιμο αργότερα, αν πάρει και κάποιες φωτογραφίες που να φανερώνουν τους τραυματισμούς. Έπειτα, κάποια ώρα που δε θα είναι κανείς στο σπίτι, η γυναίκα μπορεί να μαζέψει τα πράγματά της και να φύγει χωρίς να πει από πριν ότι θα το κάνει και οπωσδήποτε χωρίς να φανερώσει πού θα πάει. Μπορεί να αφήσει ένα γραπτό μήνυμα, όπου θα εξηγεί τους λόγους που την ώθησαν να πάρει αυτή την απόφαση. Όταν πια έχει φύγει, καλό θα είναι να έλθει σε επαφή με το Γραφείο Κοινωνικής Πρόνοιας και με την Αστυνομία, ώστε να της δώσουν τη στήριξη και προστασία που δικαιούται.
Αν το θύμα είναι ανήλικο, και το πρόσωπο που το κακοποιεί είναι ένας από τους γονείς του, τότε τα πράγματα είναι λίγο πιο πολύπλοκα. Πριν το παιδί κάνει ο,τιδήποτε, είναι καλό να επικοινωνήσει πρώτα με το Γραφείο Κοινωνικής Πρόνοιας, ώστε μαζί να εξετάσουν το πρόβλημά και να πάρουν τις απαιτούμενες αποφάσεις.
Εάν μια γυναίκα υφίσταται κάποιου είδους βία από ένα άτομο που γνωρίζει ή αγαπά, δεν πρέπει να μένει μόνη αλλά να αναζητήσει άμεσα βοήθεια. Το ίδιο πρέπει να κάνει εάν έχει δεχθεί ανάλογη επίθεση από άτομο που δεν γνωρίζει. Η σιωπή θα επιδεινώσει το πρόβλημα και είναι απρόβλεπτο σε τι μπορεί να καταλήξει η συνέχιση μια τέτοιας κατάστασης. Η αναζήτηση βοήθειας από το γιατρό της ή άλλους επαγγελματίες της υγείας, από άτομα της οικογένειας, από αρμόδιους επίσημους οργανισμούς ή οργανωμένα κοινωνικά σύνολα είναι απαραίτητη και προφυλάσσει τη γυναίκα από περισσότερο απειλητικές καταστάσεις.
Από το τέλος του 2006 ψηφίστηκε και ισχύει ειδική νομοθεσία για την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας (Ν. 3500/2006), σύμφωνα με τον οποίο ισχύουν συγκεκριμένες ποινικές κυρώσεις για τους δράστες που ανάλογα με το αδίκημα κυμαίνονται από φυλάκιση 10 ημερών μέχρι ισόβια κάθειρξη. Η πολιτεία προστατεύει, στηρίζει και δίνει διέξοδο στα θύματα, στα οποία παρέχονται δυνατότητες πλήρους ηθικής και της αναγκαίας υλικής συμπαράστασης από τους υφιστάμενους Προνοιακούς και Κοινωνικούς φορείς. Οι φορείς αυτοί αναλαμβάνουν την κοινωνική στήριξη των κακοποιηθέντων μέσα στην οικογένεια με ξενώνες φιλοξενίας, συμβουλευτικούς σταθμούς, κέντρα κοινωνικής στήριξης και υπηρεσίες διαχείρισης κρίσεων. Συγκεκριμένα κάποιος μπορεί να απευθυνθεί :
- Γραμμή SOS «Δίπλα σου»: 800-11-88 881 (από σταθερό τηλέφωνο χωρίς χρέωση), 210 7786 800 (από κινητό τηλέφωνο με χρέωση)
- Κέντρα Υποδοχής Κακοποιημένων Γυναικών: Αθήνα: 210 5235 318, 210 5235 250, Πειραιάς : 210 4112 091, 210 4129 101
- Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Ανδρικής Βίας κατά των Γυναικών: 210 3828 126 (Δευτέρα – Παρασκευή 16.00 – 20.00)
- Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας – Βοήθεια για τη Βία μέσα στην οικογένεια: 210 3616 232 (Τετάρτη 18.00 – 20.00)
- Γυναικεία Ομάδα Αυτοάμυνας: 210 5221 101, 210 5316457
- Ιατροδικαστική Υπηρεσία Αθήνας: 210 3613 340 (Ακαδημίας 60)
- Ιατροδικαστική Υπηρεσία Πειραιά: 210 4177 876 (Γούναρη 31)
- Πληροφορίες: Κέντρο Ερευνών για θέματα Ισότητας (Κ.Ε.Θ.Ι.): Αθήνα: 210 3212 690
Ιωάννα Βαρδάκου
