Το χρονικό της εκτέλεσης των 62 Μαρτύρων του Ηρακλείου (14 Ιουνίου 1942)
Το 1942 δεν είχε μόνο χρυσές σελίδες αντίστασης για τον κρητικό λαό με τα σαμποτάζ στα αεροδρόμια. Προστέθηκαν και μαύρες σελίδες κυρίως με την εκτέλεση των 62 μαρτύρων. 12 εξ αυτών στις 3 Ιουνίου και 50 μετά το σαμποτάζ… Όπως αναφέρει ο Γεώργιος Κάβος στο έργο του «Γερμανοϊταλική Κατοχή και Αντίσταση Κρήτης 1941-1945»: Στις 3 Ιουνίου 1942 ο Διοικητής Φρουρίου Κρήτης Στρατηγός Αλ. Αντέ αποφάσισε σύμφωνα με το δόγμα της ομαδικής ευθύνης να επιβάλλει αντίποινα και στην πόλη του Ηρακλείου για την απόπειρα εκτελέσεως του Διοικητή Χωρ/κής Ιωάννου Πωλιουδάκη και το φόνο του Προέδρου της Κοινότητος Αγίας Βαρβάρας Μιχ. Χουστουλάκη και απέστειλε διαταγή στο Στρ/κό Διοικητή Ν. Ηρακλείου Υποστράτηγο Φόλκμαν να εκτελεστούν 12 όμηροι, μεταξύ των οποίων να είναι και οι κορυφαίοι των Ηρακλειωτών, ώστε να τρομοκρατηθούν όλοι οι κάτοικοι του Ν. Ηρακλείου και να ασκήσουν πίεση στους Αρχηγούς των ενόπλων ανταρτικών ομάδων του Ψηλορείτη να σταματήσουν τις εκτελέσεις των συνεργατών των Γερμανών.
Πραγματικά ο Φόλκμαν σε συνεργασία με τον αρχηγό της Γκεστάπο Ταγμ/ρχη Χάρτμαν και με σύμφωνη γνώμη πιθανώς του Νομάρχη Ηρακλείου Ιωάννη Πασσαδάκη και του Διοικητή Χωρ/κής Ιωάννη Πωλιουδάκη κατάρτισε τον πίνακα εκείνων που θα εκτελούσαν, οι οποίοι ήταν: 1. Δήμαρχος Ηρακλείου Μηνάς Γεωργ. Γεωργιάδης. 2. Δικηγόρος – Πολιτευτής τέως Γενικός Διοικητής Κρήτης Τίτος Γεωργ. Γεωργιάδης. 3. Εμπορος Εμμ. Γεωργ. Γεωργιάδης. 4. Καθηγητής – Λυκειάρχης Μιχαήλ Σηφάκης από την Αγία Βαρβάρα. 5. Μιχαήλ Γεωργ. Γκομέλης από τη Μικρά Ασία. 6. Νικόλαος Μιχ. Ανωγειανάκης από την Αγία Βαρβάρα. 7. Ζαχαρίας Λεων. Λεβής ή Λευί από τα Ιωάννινα. 8. Μενέλαος Κων. Πατεράκης από Αγία Βαρβάρα. 9. Φοιτητής Φιλολογίας Ιωάννης Γεωργ. Σεμερτζάκης από Ηράκλειο. 10. Λοχίας Ιωάννης Γεωργ. Φανουράκης από Ασίτες Μαλεβυζίου. 11. Χαμάμ Λεβής από το Βόλο Θεσσαλίας. 12. Βασίλειος Γεωργ. Σαμαρειτάκης από τον Πρινιά Μαλεβυζίου.
Στις 10 το πρωί στις 3 Ιουνίου 1942 άνδρες της Γκεστάπο παρέλαβαν από τα κρατητήρια της Γκεστάπο τους τρεις αδελφούς Γεωργιάδη και πήγαν στις φυλακές Αλικαρνασσού, απ’ όπου πήραν και τους υπόλοιπους και τους μετέφεραν στο Μετόχι Βιστάκη μεταξύ Ξεροποτάμου και Γάζι πέντε περίπου χιλιόμετρα από την πόλη του Ηρακλείου. Όταν έφτασαν εκεί, τους υποχρέωσαν και έσκαψαν ένα λάκκο με τα σκαπανικά εργαλεία που είχαν φέρει μαζί τους οι δήμιοί τους. Μετά τους έστησαν μπροστά στο λάκκο για να τους εκτελέσουν και τότε οι περισσότεροι έτρεξαν να σωθούν, αλλά ένα άλλο γερμανικό απόσπασμα που βρισκόταν λίγο πιο πέρα τους πρόλαβε και δεν σώθηκε κανένας. Το σαμποτάζ στο αεροδρόμιο Μετά το σαμποτάζ στο αεροδρόμιο Ηρακλείου οι Γερμανοί αποφάσισαν να εκτελέσουν ακόμη 50 έγκριτους Ηρακλειώτες. Η Ανακοίνωση της εκτέλεσης από τους Γερμανούς όπως δημοσιεύθηκε στη γερμανόφιλη εφημερίδα του Ηρακλείου ΄΄Κρητικός Κήρυξ΄΄ στις 16 Ιουνίου 1942 “ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ Εξ αιτίας σοβαράς ενέργειας σαμποτάζ (ήτις έλαβε χώραν κατά την νύκτα της 13 προς 14 Ιουνίου 1942) και εις την οποίαν ενέργειαν συμμετείχεν εμμέσως και μέρος του πληθυσμού, ετυφεκίσθησαν κατά την 14 Ιουνίου 1942 εις Ηράκλειον 50 όμηροι Ο Διοικητής του Φρουρίου Κρήτης” Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΩΝ 50 ΜΑΡΤΥΡΩΝ Εκείνη τη μέρα εκτελέστηκαν οι εξής: 1. Γεωργ. Σκουλάς, 2. Αντ. Καστρινάκης, 3. Γεωργ. Μεθυμάκης, 4. Σπυρ. Μπογδάνος, 5. Νικολ. Σουργιαδάκης, 6. Γεωργ. Βοϊλας, 7. Μιχ. Κουρομιχελάκης, 8. Αλκιβ. Μαρής, 9. Νικλ. Κατεχάκης, 10. Θαν. Καρακυριάκος ή Κουτσούκος, 11. Αριστ. Ραγκαβής, 12. Κων. Συμεόνογλου, 13. Γεωργ. Σηφάκης, 14. Κων. Καρακωσταντάκης, 15. Ζαχ. Καρβουνάκης, 16. Ιωαν. Ανωγειανάκης, 17. Εμμ. Αποστολάκης, 18. Ευαγ. Σηφάκης, 19. Δημ. Πατεράκης, 20. Νικολ. Σηφάκης, 21.Δημ. Ανωγειανάκης, 22. Γεωργ. Πατεράκης, 23. Σπυρ. Καπετανάκης, 24. Μύρ. Κονδυλάκης, 25. Μιχ. Παπαδογιαννάκης, 26. Χαρ. Πετράκης, 27. Νικ. Πετράκης, 28. Εμμ. Κουτεντάκης, 29. Παυλ. Κουτεντάκης, 30 Μιχ. Κουτεντάκης, 31. Μετζάκης Ιω. Ρουμάνος, 32 Εμμ. Μαυρονύχτης, 33. Γεωργ. Βαρούχας, 34. Γεωργ. Μεταξάς, 35 Γεωργ. Μιγάδης ή Πλανόδιος, 36. Ιωαν. Μανουσάκης, 37. Δημ. Γρηγοράκης, 38. Ιερων. Κονταδάκης, 39. Πανγ. Φρυσουλής, 40. Πρεκατσούνης, 41. Χριστ. Παπαδάκης, 42. Νικλ. Ηλιού, 43. Εμμ. Σπυριδάκης, 44. Ανδρ. Τσεπαπαδάκης, 45. Γεωργ. Σαμαρίτης πατήρ, 46. Χαρ. Σαμαρίτης υιός, 47. Ιωαν. Γ. Μπαντουβάς , 48. Ιωαν. Αποστολάκης, 49. Μαυρονύκτης πατήρ, 50 Μαυρονίκτης Γεωργ. Υιός.
Σε ένα κείμενο που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα του Ηρακλείου ΄΄ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΡΗΤΗ΄΄ το 1947 αναφέρεται το κλίμα που επικράτησε τότε: “Ιούνιος 1942. Συμπληρώνεται χρόνος ολόκληρος από τότε που ο ναζιστικός ζυγός βαραίνει καταθλιπτικά τη μαρτυρική μας Κρήτη. Μές΄από το χειροπιαστό σκοτάδι της πικρής σκλαβιάς, οι αδούλωτες ψυχές των σκλάβων φτερουγίζουν στα μακρινά, τα μεγάλα μέτωπα του συμμαχικού αγώνα. Πολλές ελπίδες, αβέβαιες σχεδόν, Κι όμως η Μόσχα δεν έπεσε. Ούτε το Λένιγκραντ! Το ραδιόφωνο στο σκοτεινό υπόγειο, στη σπηλιά, προσπαθεί με την παράνομη φωνή του, να τονώσει την κουρασμένη ύπαρξη του ραγιά. Μακρινό, αβέβαιο το τέλος του πολέμου ακόμη. Η μάχαη της Ανατολικής Μεσογείου στην πιο κρίσιμη φάση της. Οι πολεμικές κατρίλιες της Β. Αφρικής συνεχίζονται ένα ολόκληρο χρόνο. Την τελευταία φιγούρα διευθύνη τώρα ο περίφημος (γόης της Ερήμου) ο Ρόμελ, προ των πυλών της Αιγύπτου. Λίγο ακόμη και η Μεσόγειος αλλάζει αφέντη. Για το συμμαχικό στόλο ΄΄ δεν έχει πλοίο, δεν έχει οδό άλλη, από τον περίπλου της Αφρικής. Η αγωνία σφίγγει καταθλιπτικά τις ψυχές μας. Κι όμως και στις Ινδίες να φτάσουν δεν θα νικήσουν, μας λένε παρηγορητικά τα ερτζιανά κύματα. Ας επιμένουν τα μεγαλόστομα αξονικά ανακοινωθέντα πως έπεσαν τα Αφρικανικά φρούρια Βεγγάζη, Μπάρντια, Τομπρούκ, Σίντι Ελ Μπαράνι… Ας ετοιμάζεται ο Ρόμελ για την τελική επίθεση… … Τα κομμάντος αρχίζουν τις επικίνδυνες επιδρομές των. Το ένα σαμποτάζ διαδέχεται το άλλο. Σκληρές συνέπειες, μα το φρόνημα του σκλάβου τονώνεται. Αντίθετα ο εχθρός παρενοχλείτε, ανησυχεί. Μέσα στην καταθλιπτική ατμόσφαιρα που δημιουργεί η παρουσία χιλιάδων Ναζί, το ιστορικό Κάστρο ζει ηρωικά το δράμα του και κρατεί ψηλά το φρόνημα του. Το δέντρο της ελευθερίας ποτίζεται με το απαραίτητο αίμα. Ακόμη δε στέγνωσε το άγιον αίμα των πρώτων μαρτύρων, των Γεωργιάδηδων, του Σηφάκη, του Γκολέμη. Κύμα μαύρης τρομοκρατίας σκεπάζει ξανά την πόλη μας. Συλλήψεις, πυκνά περίπολα με βλοσυρό βλέμμα οργώνουν τους δρόμους. Τα καφενεία και τα κέντρα ανοίγουν λίγες ώρες μα απαγορεύεται το κάθισμα έξω στα πεζοδρόμια ή στα υπόστεγα των! Οι αγγαρείες βαριές, καθημερινές, εξαντλητικές αναστατώνουν τον κόσμο. Η κυκλοφορία παρ’ όλο που είναι καλοκαίρι έχει περιοριστεί μέχρι τις 7 μ.μ. Ο πρώτος Γερμανός φρούραρχος, ο απαίσιος Λιτσμπέρκερ, με το πιστόλι στο ένα χέρι απειλητικό και το ρολόι στο άλλο, από τις 7 παρά 15΄κυνηγά τους θλιβερούς περιπατητές της λεωφόρου και της πλατείας τριών Καμαρών και τους σπρώχνει να κλειστούν το ταχύτερο μέσα, ενώ με το καλοκαιρινό λιοπύρι, έχουν τόση ανάγκη από λίγο δροσερόν αγέρα 7.5΄. Η πόλη, σωστό κοιμητήριο, κλεισμένη στον εαυτόν της, ανασαίνει αργά το σκλαβωμένο αγέρα και καταπίνει το φαρμάκι της δουλειάς. Χιλιάδες ναζιστικά κτήνη περιπατούν στους δρόμους και ουρλιάζουν μεθυσμένα, τραγουδούν πυροβολούν! Η μάχη της Αφρικής βρίσκεται στο φόρτε της και το μεγάλο αεροπλανοφόρο – η ηρωϊκή μας Κρήτη – συγκεντρώνει τον ανθό της Χιτλερικής στρατιωτικής μηχανής. Το κέντρο του βάρους όλης της προσπάθειας στο Ηράκλειο. Το πρώτο λιμάνι, με τρία αεροπλανοφόρα, με αμέτρητα σμήνη αεροπλάνων, με ολονύχτιες επιδρομές προς την Αφρική. Αληθινό φρούριο η Κρήτη, με καρδιά παλλόμενη έντονα από πολεμική κίνηση στο Ηράκλειο… Νύχτα της 13ης προς 14ης Ιουνίου… Μια από τις απέραντες νύχτες της σκλαβιάς. Οι ώρες κυλούν φοβισμένα προς τα μεσάνυχτα και σημαίνεται συναγερμός. Γεμίζουν τα καταφύγια. Μερικοί ανεβαίνουν στις ταράτσες. Μόλις αρχίζει, η συμμαχική αεροπορία να παίρνει κάποιο επιθετικό ρόλο και εμείς με χαρούμενη διάθεση περιμένουμε την επιδρομή. Τι κι αν ο κίνδυνος είναι πάνω από τα κεφάλια μας; Τα αντιαεροπορικά βάλλουν καταιγιστικά και προμηνύεται μεγάλη επιδρομή. Ωστόσο μόνο δύο- τρία αεροπλάνα με το γνώριμο βόμβο τους περνούν πάνω από την πόλη, ρίχνουν μερικές βόμβες και φεύγουν. Ησυχία κατόπιν. Μα σε λίγο ακούγεται κάποια φωνή ΄΄ φωτιές, καπνοί στο αεροδρόμιο !΄΄ Η αγωνία μεγαλώνει ! Τι νάγινε άραγε! Ίσως σαμποτάζ! Τίποτε κομάντος. Μ’ απόψε είχαν κουρνιάσει πολλά χιτλερικά πουλιά στο αεροδρόμιο!… Κυριακή πρωί 14 Ιουνίου! Αφάνταστες δραματικές στιγμές περνά το Ηράκλειο. Οι Γερμανοί κατάπληκτοι, θορυβημένοι τα ξημερώματα, έξαλλοι και λυσσασμένοι, καθώς βγήκε ο ήλιος, τρέχουν από την πόλη στο αεροδρόμιο. Τι ανέλπιστη ταπείνωση στην παθολογική αλαζονεία τους! Ηρωϊκοί Έλληνες και ξένοι σαμποτέρ, μέρες τώρα μπρος στη τόσο ψηλά σηκωμένη μύτη τους, μελετούν αθόρυβα πως θα γίνει το σαμποτάζ. Και τη νύχτα του Σαββάτου προς την Κυριακή, με στολές γερμανικές, εισχωρούν στο αεροδρόμιο, σκοτώνουν τα φυλάκια και καταστρέφουν 25 αεροπλάνα και άλλα υλικά. Ανάμεσα στους ήρωες εκείνους ήταν και ένα σεμνό και γενναίο παλικάρι ο Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Κώστας Πετράκης, γυμναστής του Λυκείου «ΚΟΡΑΗΣ» πριν τον πόλεμο, που ύστερα από την έξοχη εθνική του δράση, βρίσκεται τώρα κλεισμένος σ’ ένα στρατόπεδο της Αφρικανικής ερήμου, ΄΄ κινηματίας ΄΄ ανεπιθύμητος στην πατρίδα του και στους συμμάχους της! Οι Γερμανοί στην αρχή νομίζουν πως το ΄΄ κακό ΄΄ γίνηκε από εργάτες του αεροδρομίου και αποφασίζουν να προβούν σ’ ομαδικούς τουφεκισμούς. Λογαριάζουν – όπως βεβαίωσεν ο τότε υποδιοικητής του αεροδρομίου – να τοποθετήσουν πολυβόλα σε διάφορα σημεία της πόλεως και να τουφεκίζουν αδιακρίτως κάθε πολίτη που θα κυκλοφορήσει στους δρόμους. Δραματικές στιγμές για το Ηράκλειο. Μα στο μεταξύ παίρνουν πληροφορίες από τους καταδότες των, και πείθονται πως δεν φταίνε οι εργάτες του αεροδρομίου αλλά ειδικοί κομάντος Έλληνες και ξένοι που μετά το σαμποτάζ τραβήχτηκαν προς το εσωτερικό του νομού. Η ταραχή και η σύγχυση τους φαίνεται καθαρά από τις σπασμωδικές των κινήσεις. Πυκνά περίπολα ΄΄ πεταλάδων΄΄, με ταχυβόλα τις πρωϊνές ώρες, συλλαμβάνουν κάθε πολίτη αδιακρίτως ηλικίας, τάξεως και επαγγέλματος και τους οδηγούν στο λιμάνι. Η διαγωγή των Γερμανών εξαιρετικά βάναυση. Στο λιμάνι κάτω από τροπική ζέστη, με βουρδουλιές και κλωτσιές εκατοντάδες ηρακλειώτες ξεφορτώνουν πολεμικό υλικό από τα καράβια κι ως τόσο μαθαίνουν τα σχετικά με το σαμποτάζ και με αγωνία περιμένουν τα βάρβαρα αντίποινα…” *Σήμερα το Ηράκλειο τιμά τους εκτελεσθέντες κάθε χρόνο με μνημόσυνο που τελείται στο εκκλησάκι των Αγίων Πάντων όπου και υπάρχει το μνημείο.
Με εκτίμηση
Εφ. Λγός ΜΧ Παντελής Κρουσταλάκης
Πρόεδρος
πηγή: kar.org.gr
