Μνημείο Πεσόντων Ευελπίδων στη Μάχη της Κρήτης

Ιαν 3, 2024

Ένα λιτό μνημείο όπως αξίζει στους 300 Ευέλπιδες, απόγονους των 300 του Λεωνίδα.

Είναι ένας ύμνος στην ελευθερία και την φιλοπατρία.
Μία από τις πλέον λαμπρές σελίδες της ιστορίας μας εγράφη από τους Ευέλπιδες της 1ης Τάξης κατά την μάχη της Κρήτης του 1941. Οι Ευέλπιδες της 1ης Τάξης εισήλθαν στη Σχολή των Ευελπίδων στις 2 Οκτωβρίου 1940. Με την κήρυξη του Ελληνο-Ιταλικού Πολέμου την 28η Οκτωβρίου 1940, ενώ οι Ευέλπιδες των ΙΙας και ΙΙΙης Τάξεων ονομάσθηκαν Ανθυπασπιστές και Ανθυπολοχαγοί αντίστοιχα και τοποθετήθηκαν σε Μονάδες του Μετώπου και των Κέντρων Εκπαίδευσης, οι Ευέλπιδες Ιης Τάξης έλαβαν αόριστη άδεια. Λόγω όμως της νικηφόρου πορείας του πολέμου ανακλήθηκαν την 24η Νοεμβρίου 1940 για να συνεχίσουν εντατικότερα την εκπαίδευσή τους, ώστε εντός ολίγων μηνών να καταστούν ικανοί Διμοιρίτες.

Μετά την επίθεση στις 6 Απριλίου 1941 της Γερμανίας κατά της Ελλάδας κατά μήκος της Ελληνο-Βουλγαρικής Μεθορίου, της Γραμμής των Οχυρών Μεταξά, τη διάσπαση της αμυντικής τοποθεσίας και την ραγδαία προέλαση των Γερμανικών στρατευμάτων προς την Αθήνα, ο Βασιλεύς και η Κυβέρνηση της χώρας αποφάσισαν να αναχωρήσουν για την Κρήτη την 23η Απριλίου 1941 και να συνεχίσουν από εκεί τον αγώνα.

Την ίδια ημέρα η Ανώτερη Στρατιωτική Διοίκηση Αθηνών εξέδωσε διαταγή για τη χρησιμοποίηση των 300 Ευελπίδων 1ης Τάξης, οργανωμένων σε 2 Λόχους, σε αποστολές επιβολής της τάξης στην Αθήνα, σε περίπτωση διασάλευσής της, ελλείψει άλλων ένοπλων τμημάτων.
Οι Ευέλπιδες όμως αρνήθηκαν να εκτελέσουν αυτή τη διαταγή και παρά τις νουθεσίες, οδηγίες και παροτρύνσεις των προϊσταμένων τους αποφάσισαν ομόφωνα, μετά από συνεδρίασή τους στο αμφιθέατρο της Σχολής, να μεταβούν στην Κρήτη για συνέχιση του αγώνα κατά του κατακτητή.
Μια επιχείρηση δύσκολη και επικίνδυνη.
Γιατί δεν υπήρχαν τα αναγκαία μεταφορικά μέσα, οχήματα και πλοία, και το VΙΙΙ Γερμανικό Σώμα Αεροπορίας από της 16ης Απριλίου είχε πλήρη υπεροχή στον εναέριο χώρο της Ελλάδας και εμπόδιζε κάθε κίνηση οχημάτων στη ξηρά και πλωτών μέσων στη θάλασσα.

Παρά τους κινδύνους από τα σύγχρονα για την εποχή εκείνη μαχητικά αεροσκάφη οι Ευέλπιδες της 1ης Τάξης αποφάσισαν να μεταβούν στην Κρήτη, μία επιχείρηση που ήταν δυνατόν να αποβεί μοιραία για την ίδια τη ζωή τους.

Στο τρίτομο σύγγραμμα “Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος” του Σπυρ. Μαρκεζίνη αναφέρεται επί λέξει:
“Η κατά κυριολεξία, με δική τους πρωτοβουλία, επαναστατική πράξη των πρωτοετών Ευελπίδων της εποχής, να συμμετάσχουν στη Μάχη της Κρήτης, αποτελεί ηρωϊσμόν, ο οποίος κατά κανόνα λησμονείται.”

Στις 24 Απριλίου 1941 και περί ώρα 03.00 οι πρωτοετείς Ευέλπιδες, πλαισιωμένοι από τους Αξιωματικούς τους, αφού παρέλαβαν τη Σημαία της Σχολής και έκλιναν το γόνυ στο Ηρώον της, αναχώρησαν μέσω Πελοποννήσου, ακολουθούντες το δρομολόγιο Κόρινθος- Τρίπολη- Γύθειο.
Μετά από σκληρές δοκιμασίες και στερήσεις και παρά τους σφοδρούς βομβαρδισμούς από τα Γερμανικά μαχητικά αεροσκάφη της φάλαγγας των οχημάτων στη ξηρά και των πλωτών μέσων στη θάλασσα και τους κινδύνους από την φουρτουνιασμένη θάλασσα οι Ευέλπιδες έφθασαν χωρίς απώλειες στις 10.30 ώρα της 29ης Απριλίου στο χωριό Κολυμπάρι Κρήτης [Δυτικά], όπου στρατοπέδευσαν έξω από τον περίβολο της Ιεράς Μονής Παναγίας Οδηγήτριας, στη Γωνιά.

Με μια ψυχή και ένα σώμα οι 300 πρωτοετείς Ευέλπιδες, ηλικίας 18 και 19 ετών, από όλα τα στρώματα του Ελληνικού Λαού, πρώτοι και αυτόκλητοι, έσπευσαν να δώσουν το ΠΑΡΩΝ στο σάλπισμα του κινδύνου της πατρίδας.

Το μεγάλο αυτό γεγονός σχολίασαν και οι ξένοι ραδιοφωνικοί σταθμοί. Ο ραδιοφωνικός σταθμός της Μόσχας στις 2 Μαΐου σχολιάζει: «Η ψυχή των ηρώων της αρχαίας Ελλάδος δεν έλειψε και από τους συγχρόνους Έλληνες. Μετά την Αλβανία, στην Κρήτη θα πολεμήσουν αποφασιστικά και αν ο Χίτλερ τολμήσει να κτυπήσει εκεί, 300 Ευέλπιδες πέρασαν από την Ελλάδα στην Κρήτη με την απόφαση να θυσιασθούν, αλλά να μην αφήσουν να περάσει ο εχθρός στην στερνή ελεύθερη γη.»

Από την επόμενη ημέρα της άφιξης των Ευελπίδων στη Κρήτη συνεχίσθηκε εντονότερα η ατομική και τεχνική εκπαίδευση, η εκτέλεση βολών και η επάνδρωση θέσεων μάχης στην περιοχή του Ταυρωνίτου και των υψωμάτων του Αεροδρομίου Μάλεμε.
Από της 20ης Μαΐου 1941 άρχισε η ενεργός συμμετοχή των Ευελπίδων στη μάχη της Κρήτης στην περιοχή των υψωμάτων του χωρίου Κολυμπάρι, σύμφωνα με το Συμμαχικό Σχέδιο άμυνας.

Με αυτοθυσία και ηρωισμό αποκρούονταν οι επιθέσεις των Γερμανών αλεξιπτωτιστών, παρά τον σφοδρό βομβαρδισμό των μαχητικών αεροσκαφών.
Οι απώλειες της πρώτης ημέρας ανήλθαν σε 2 νεκρούς, τους Ευέλπιδες Ι. Ιατρούλη και Γ. Κουβελίδη και σε 4 τραυματίες.

Ο αγώνας όμως ήταν άνισος, γιατί οι Γερμανοί διέθεταν πολλά και σύγχρονα όπλα και απόλυτη υπεροχή στον αέρα. Απέναντί τους οι Ευέλπιδες, αλλά και οι νεοσύλλεκτοι Έλληνες στρατιώτες, που είχαν μεταφερθεί στη Κρήτη από τα Κέντρα Εκπαίδευσης της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας, διέθεταν πεπαλαιωμένο και αναξιόπιστο οπλισμό, με πολλά προβλήματα, και ελάχιστα πυρομαχικά.

Παρά ταύτα με ακμαιότατο ηθικό και ανυπέρβλητη θέληση για προσφορά προς την πατρίδα συνεχίσθηκε ο αγώνας και την επόμενη ημέρα. Όταν δε τελείωσαν τα πυρομαχικά και καταλήφθηκε το Αεροδρόμιο του Μάλεμε άρχισε ο υποχωρητικός αγώνας με πολλές δυσκολίες, ελλείψεις και στερήσεις.

Μετά την αποχώρηση των περισσότερων Συμμαχικών στρατευμάτων προς την Αίγυπτο και την αδυναμία μεταφοράς των Ευελπίδων με τα Βρετανικά πολεμικά πλοία προς αυτήν, ο Διοικητής των Ευελπίδων Αντισυνταγματάρχης Λ. Κίτσος διέταξε το πρωί της 29ης Μαΐου 1941 στο Εμπρόσνερο τη διάλυση της Διλοχίας των Ευελπίδων, αφού ήδη η Κρήτη είχε καταληφθεί από τα Γερμανικά στρατεύματα και κάθε συνέχιση του αγώνα ήταν άσκοπη και αδικαιολόγητη

Για να τιμηθεί όχι μόνο η θυσία των πρωτοετών Ευελπίδων, που έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι στα υψώματα του χωρίου Κολυμπάρι, καθώς και των Ευελπίδων ΙΙας Τάξης, που με τον βαθμό του Ανθυπασπιστού είχαν στελεχώσει τα Συντάγματα των Ελλήνων νεοσυλλέκτων και έπεσαν στις διάφορες μάχες στη Κρήτη, αλλά και η ηρωική κάθοδος προς την Κρήτη, έχει ανεγερθεί μνημείο πεσόντων Ευελπίδων, στην περιοχή Κολυμπάρι στην επιτύμβια πλάκα του οποίου υπάρχει σταυρός και κάτω απ’ αυτόν το επίγραμμα: “ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΠΡΟΜΑΧΟΥΝΤΕΣ ΕΥΕΛΠΙΔΕΣ ΑΓΩΝΑ ΤΟΝ ΚΑΛΟΝ ΗΓΩΝΙΣΑΝΤΟ ΤΗΔΕ.”

Η σημαία της Σχολής, πολεμική πλέον, η οποία κατά τη διάρκεια της κατοχής φυλασσόταν με φροντίδα του Ηγούμενου της Ιεράς Μονής, της Παναγίας Οδηγήτριας, παρασημοφορήθηκε από την Πολιτεία με τον Ταξιάρχη του Αριστείου Ανδρείας, το ανώτερο δηλαδή παράσημο, που απονέμεται για ηρωικές πράξεις στο πεδίο της μάχης.
Επίσης της απονεμήθηκε και ο Πολεμικός Σταυρός

Ο αείμνηστος Στρατηγός Θρασύβουλος Τσακαλώτος στο βιβλίο του “Η Μάχη των Ολίγων” εξαίροντας την ενέργεια των πρωτοετών Ευελπίδων έγραψε: “Αυτοί οι νεοσσοί Ευέλπιδες είναι γραμμένοι στη Στρατιωτική Σχολή των Ευελπίδων ως Τάξη του 1943. Στη Στρατιωτική Ιστορία της Ελλάδας η ενέργεια αυτή των πρωτοετών Ευελπίδων είναι μοναδική. Είναι γεγονός ότι η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων από της ίδρυσής της το 1828 από τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια διαμόρφωσε πολλές τάξεις με εκατόμβες θυσιών, αλλά καμία τάξη δεν ευλογήθηκε με την συνολική της Εθνική εξέγερση, ανάταση και προσφορά προς θυσία, από τη φωλιά της.
Με επανάσταση κατά της απαράδεκτης για τη φλογισμένη ψυχή τους, διαταγής των προϊσταμένων τους.

Ο καθηγητής Σ. Σπέντζας, σε ειδική σεμνή τελετή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στις 9 Δεκεμβρίου 1991, προς τιμή των πρωτοετών Ευελπίδων σε ομιλία του εκτός των άλλων τόνισε:
“Αποφάσισαν με τον νεανικό ενθουσιασμό και τον πατριωτισμό να φθάσουν στην Κρήτη αποδεικνύοντας έτσι στην πράξη την εθελοθυσία και την ανδρεία τους για την Πατρίδα.
Οι Ευέλπιδες της Ιης Τάξης αποφάσισαν ομόφωνα, παρά τις αντίθετες διαταγές των προϊσταμένων τους, σε μια περίοδο που τα Γερμανικά στρατεύματα σάρωναν την Ελλάδα και οι Στρατηγοί στην Ήπειρο είχαν συνθηκολογήσει, να μεταβούν στην Κρήτη για συνέχιση του αγώνα.
Ενώ οι 300 του Λεωνίδα έπεσαν στις Θερμοπύλες τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι αντίθετα οι 300 πρωτοετείς Ευέλπιδες μετέβησαν στην Κρήτη για να συμμετάσχουν στη ομώνυμη μάχη, με ομόφωνη απόφασή τους και με επαναστατικό τρόπο, μη υπακούοντας στις διαταγές των προϊσταμένων τους, αλλά στη φωνή της Πατρίδας.
Μια χρυσή σελίδα της νεότερης Ελληνικής Ιστορίας, που πρέπει να αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για την παρούσα, αλλά και τις επερχόμενες γενεές, η οποία δυστυχώς, καίτοι ηρωική, κατά κανόνα λησμονείται.”

Ένας απ’ τους πολεμιστές Ευέλπιδες, ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Κόρκας έχει αναφερθεί συνοπτικά στους λόγους για τους οποίους η Μάχη της Κρήτης απετέλεσε, ουσιαστικά, τη βασική αιτία της ήττας των Ναζί.
Εξ αιτίας της μάχης της Κρήτης καθυστέρησε κατά τρεις μήνες η επίθεση στη Ρωσία.
Παράλληλα ο επιζών Εύελπις της μάχης της Κρήτης επεσήμανε πως και η τελική υπογραφή της συνθηκολόγησης των Γερμανών, τέθηκε στην Κρήτη στις 9 Μαΐου 1945 και κατέληξε λέγοντας:
«Ο Β’ ΠΠ και εκρίθη και ετερματίσθη στην Ελλάδα και ειδικότερον εδώ στην Κρήτη, την κοιτίδα όλου του Δυτικού πολιτισμού. Να γιατί η μάχη της Κρήτης έχει μεγάλη σημασία και πρέπει εμείς οι Έλληνες να προβάλλουμε την προσφορά της Ελλάδος και ειδικά της Κρήτης….. Σας ευχαριστούμε Κρήτες».

Η είσοδος στο μνημείο είναι ελεύθερη.

ΠΗΓΕΣ