Παιδική βία – Επιθετικότητα εντός και εκτός του σχολείου
Σήμερα συναντάμε φαινόμενα βίας και επιθετικότητας τόσο εντός όσο και εκτός της σχολικής κοινότητας από την προσχολική κιόλας ηλικία. Τα παιδιά είναι θυμωμένα με τους ενήλικες, τόσο με τους γονείς, όσο και με τους εκπαιδευτικούς. Έχουν μέσα τους πολύ ενέργεια και γι αυτό έχουν την ανάγκη να αποφορτιστούν και εκφράζουν την ζωντάνια τους μέσα από το παιγνίδι. Για να παίξουν όμως χρειάζονται ζωτικό και ανοιχτό χώρο και τους γονείς κοντά τους να ασχοληθούν μαζί τους και να τους αφιερώσουν λίγο από το χρόνο τους για να μοιραστούν μαζί τους τη χαρά του παιγνιδιού που είναι απαραίτητο για τη σωστή ανάπτυξη και την υγιή ψυχική εξέλιξη του παιδιού.
Στη σημερινή εποχή οι γονείς δυστυχώς έχουν ελάχιστο ελεύθερο χρόνο αφού εργάζονται πλέον και οι δύο αρκετές ώρες προκειμένου να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις αυξημένες υποχρεώσεις τους με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να μην έχουν τη δυνατότητα να παίξουν με το παιδί ή τα παιδιά τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα παιδιά να θυμώνουν και πολλές φορές να εκδηλώνουν ιδιαίτερα ζωηρή συμπεριφορά και να κάνουν αταξίες τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο επιζητώντας έτσι να προσελκύσουν το ενδιαφέρον και την προσοχή των γονέων τους.
Οι περισσότεροι γονείς σήμερα περνούν τις περισσότερες ώρες της ημέρας σε ένα γραφείο βιώνοντας το άγχος, την κούραση και την αυξημένη πίεση του εργασιακού τους χώρου προκειμένου να ανταποκριθούν στα επαγγελματικά τους καθήκοντα. Αρκετές φορές έχοντας εισπράξει ένταση και επιθετική συμπεριφορά στο χώρο εργασίας τους, είτε από τον εργοδότη είτε από τους συναδέλφους και στη συνέχεια επιστρέφοντας σπίτι, έχοντας βιώσει εκνευρισμό στην ατελείωτη ουρά που δημιουργείται από την κίνηση τις ώρες αιχμής και έχοντας πολλές φορές εισπράξει ακόμη και το θυμό των αγανακτισμένων οδηγών, επιστρέφουν σπίτι με υπερένταση και είναι έτοιμοι να ξεσπάσουν ο ένας στον άλλο και να διαπληκτιστούν για να αποφορτιστούν. Έτσι τα παιδιά γίνονται αμέσως θύματα του θυμού και της επιθετικής συμπεριφοράς των γονέων τους και εφόσον οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα για τα παιδιά είναι λογικό αυτή η επιθετική συμπεριφορά να ανακυκλώνεται και να μιμούνται ό,τι βιώνουν στο σπίτι τόσο εντός, όσο και εκτός του σχολείου.
Είναι γνωστό ότι η επιθετικότητα δεν εκδηλώνεται μόνο με τη σωματική βία. Άλλωστε έχει αποδειχθεί πως 75% της επικοινωνίας είναι εξωλεκτική, εκφράζεται δηλαδή με άλλους τρόπους (π.χ. με νεύματα ή κινήσεις του σώματος) και όχι με το λόγο και μόλις το 25% είναι λεκτική. Επιθετικότητα είναι και το θυμωμένο βλέμμα, η απαξίωση των άλλων (π.χ. όταν ο ένας γονέας λέει στον άλλο «σιγά που κουράστηκες εσύ που ασχολείσαι με τα οικιακά όλη μέρα περισσότερο από μένα που ήμουν όλη μέρα στο γραφείο για να φέρω χρήματα στο σπίτι γιατί εσύ είσαι άχρηστη»), οι νευρικές κινήσεις (π.χ. το χτύπημα των ποδιών), η ένταση στον τόνο της φωνής, η αδιαφορία όταν κάποιος μας μιλάει (π.χ. όταν μας λέει το παιδί κάτι σημαντικό και ο γονέας σφυρίζει αδιάφορα και κοιτάει το ταβάνι), η σιωπή, η περιφρόνηση, ο εκβιασμός, οι απειλές (π.χ. «αν σε δω να καπνίζεις θα σε διώξω από το σπίτι», «αν δεν πάρεις καλούς βαθμούς δεν θα σε αγαπάμε»), η ενοχοποίηση των παιδιών (π.χ. όταν λένε οι γονείς στο παιδί «με έχεις κουράσει», «θα με πεθάνεις»), η ματαίωση που βιώνουν τα παιδιά όταν οι γονείς έχουν αυξημένες προσδοκίες και τα συγκρίνουν (πχ. «ντρέπομαι για σένα γιατί είσαι ο χειρότερος μαθητής», «δεν αξίζεις τίποτα», «τι θα καταντήσεις στη κοινωνία αν δεν σπουδάσεις, σκουπιδιάρης ή καθαρίστρια»).
Η επιθετική συμπεριφορά των παιδιών και η βία τόσο εντός όσο και εκτός του σχολείου σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην παρακολούθηση ακατάλληλων για την ηλικία τους ταινιών με βίαιο περιεχόμενο, στα ηλεκτρονικά βιντεοπαιγνίδια και στη χρήση του διαδικτύου όπου σήμερα τα παιδιά περνούν ατελείωτες ώρες σερφάροντας και κάνοντας «chat». Σύμφωνα με έρευνες ο μέσος όρος των ταινιών που παρακολουθούν τα παιδιά μέχρι τα 18 τους χρόνια και εμπεριέχουν σκηνές βίας είναι 180.000, ενώ από αυτές οι 40.000 ταινίες εμπεριέχουν σκηνές φόνων. Τα παιδιά έχουν την τάση να μιμούνται τη βίαιη συμπεριφορά που βλέπουν στις ταινίες ή στο διαδίκτυο με αποτέλεσμα πολλές φορές να γίνονται βίαια προς τους συμμαθητές τους ή προς τα μικρότερα αδέρφια τους ή να σχηματίζουν συμμορίες και να επιτίθενται σε άλλα παιδιά θέλοντας με αυτό τον τρόπο να κάνουν επίδειξη της δύναμής τους και να ξεσπάσουν το θυμό τους. Από την προσχολική κιόλας ηλικία πολλά παιδιά εκδηλώνουν επιθετική συμπεριφορά βρίζοντας τους συμμαθητές τους και χρησιμοποιώντας προσβλητικούς χαρακτηρισμούς για να μειώσουν και να απαξιώσουν τους συνομηλίκους τους, όπως «μαμόθρεφτο», «μαμάκιας», «μπούλης», «χοντρός», «βλάκας», «πατομπούκαλος» και άλλους. Στο Δημοτικό αρκετά παιδιά ανοίγουν τις πόρτες της τουαλέτας και παρακολουθούν τους συμμαθητές τους σε προσωπικές στιγμές ή οργανώνονται σε μικρές συμμορίες και επιτίθενται στα πιο αδύναμα παιδιά.
Οι γονείς καλό θα ήταν να μην επιτρέπουν στα παιδιά να παρακολουθούν ταινίες ακατάλληλες για την ηλικία τους οι οποίες συνήθως προβάλλονται σε ώρες που το παιδί θα πρέπει να κοιμάται για να μπορεί να ανταποκριθεί την επόμενη μέρα στις μαθησιακές του υποχρεώσεις ή να παίζει παιγνίδια με βίαιο περιεχόμενο. Επίσης καλό θα ήταν να επιλέγει κάποια ταινία και να την παρακολουθεί μαζί με το παιδί στον ελεύθερο χρόνο τους και στη συνέχεια να μοιράζεται με το παιδί αυτό που είδαν και να του κάνει ερωτήσεις για το περιεχόμενο της ταινίας (π.χ. τι θα έκανες εσύ στη θέση του παιδιού που δέχτηκε επίθεση από τους συμμαθητές του») έτσι ώστε να παρακολουθεί τη συμπεριφορά του παιδιού και να γνωρίζει τις αντιδράσεις του. Να ακούν το παιδί, να συζητούν μαζί του, να του επιτρέπουν να παίζει εφόσον έχει διαβάσει τα μαθήματα της επόμενης μέρας, να του αφιερώνουν λίγο από τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο τους, να είναι υπομονετικοί, να είναι τρυφεροί αλλά όχι καταπιεστικοί και υπερπροστατευτικοί ώστε να μην πνίγουν το παιδί και να το συμβουλεύουν. Να πηγαίνουν το παιδί να παίξει σε ανοιχτούς χώρους, όπως είναι η παιδική χαρά και όχι σε κλειστό χώρο όπως είναι ο παιδότοπος που είναι πιο περιορισμένος. Να περνάνε το μήνυμα στο παιδί ότι όλα τα προβλήματα λύνονται με το διάλογο και όχι με τη βία και να τα διδάσκουν ότι είναι υποχρέωσή τους να είναι διεκδικητικά, να υπερασπίζονται τον εαυτό τους όπου νιώθουν ότι αδικούνται, να μην ξεκινούν ποτέ ένα καβγά, να μην προκαλούν τα άλλα παιδιά με τη συμπεριφορά τους, να σέβονται τη διαφορετικότητα και να αμύνονται όταν απειλούνται, γιατί εάν το παιδί αισθανθεί ότι είναι θύμα, κάποια στιγμή θα ξεσπάσει πολύ άσχημα γιατί δεν διαχειρίζεται το θυμό του με αποτέλεσμα αυτός να συσσωρεύεται μέσα του.
Με λίγα λόγια ο γονέας θα πρέπει να λειτουργεί ως ομπρέλα που στην καταιγίδα κρατά το παιδί στεγνό. Να θυμούνται πως το παιδί δεν πρόκειται να εκδηλώσει βίαιη και επιθετική συμπεριφορά εάν δεν είναι οι ίδιοι επιθετικοί, αν ασχολούνται μαζί του και του αφιερώνουν χρόνο για να παίξουν μαζί του, αν το ενισχύουν, το ενθαρρύνουν, το θωρακίζουν και του παρέχουν συναισθηματική ασφάλεια, σιγουριά, τρυφερότητα και ζεστασιά.
Σήμερα συναντάμε φαινόμενα βίας και επιθετικότητας τόσο εντός όσο και εκτός της σχολικής κοινότητας από την προσχολική κιόλας ηλικία…
Μαρίνα Κόντζηλα
Συμβουλευτική Ψυχολόγος – Εκπαιδεύτρια Ομάδων Γονέων
