Η ναυτιλία μικρών αποστάσεων σε σταυροδρόμι: Γήρανση στόλου, πράσινη μετάβαση και ελληνικές προκλήσεις
Σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ, η συνολική συμβολή της φτάνει τα 914 εκατ. ευρώ στο ΑΕΠ και στηρίζει περισσότερες από 8.200 θέσεις εργασίας. Ωστόσο, η έρευνα καταλήγει σε ένα ανησυχητικό συμπέρασμα: χωρίς στρατηγική ανανέωσης του στόλου και αξιοποίηση ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων, ο κλάδος κινδυνεύει να συρρικνωθεί μέσα στα επόμενα χρόνια.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στη γήρανση του στόλου. Πάνω από το 70% των πλοίων της ΝΜΑ στην Ελλάδα έχει ηλικία άνω των 30 ετών, ενώ περίπου το 40% ξεπερνά τα 45 έτη.
Αυτή η πραγματικότητα περιορίζει τις δυνατότητες τεχνολογικού εκσυγχρονισμού και καθιστά δύσκολη τη συμμόρφωση με τα νέα περιβαλλοντικά πρότυπα. Οι απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, με εργαλεία όπως το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ETS) και ο κανονισμός FuelEU Maritime, θα επιβάλουν σταδιακά υψηλό κόστος στις εταιρείες.
Η υποχρέωση αγοράς δικαιωμάτων εκπομπών, οι στόχοι μείωσης της έντασης άνθρακα στα καύσιμα και η φορολόγηση της ενέργειας δημιουργούν συνθήκες ασφυξίας για έναν κλάδο που στηρίζεται σε μικρομεσαίες, οικογενειακού χαρακτήρα επιχειρήσεις.
Παρά τις δυσκολίες, η ΝΜΑ παραμένει κρίσιμος κόμβος. Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται 515 επιχειρήσεις στον τομέα, με 4.155 άμεσους εργαζόμενους και συνολικά πάνω από 8.200 θέσεις εργασίας να εξαρτώνται από τη λειτουργία της.
Η συνεισφορά στα δημόσια έσοδα ανέρχεται σε 207 εκατ. ευρώ, ενώ η χώρα κατατάσσεται στην 8η θέση στην ΕΕ σε όγκο μεταφερόμενων φορτίων, με 108 εκατ. τόνους το 2023. Η γεωγραφική εστίαση βρίσκεται κατά 79,2% στη Μεσόγειο, με βασικά φορτία τα καύσιμα (39,3%), τα εμπορευματοκιβώτια (23,8%) και τα φορτηγά οχήματα (18,5%).
Η πανδημία ανέκοψε την ανοδική πορεία της τελευταίας δεκαετίας, αλλά η στρατηγική θέση της Ελλάδας ως κόμβου στην Ανατολική Μεσόγειο παραμένει αδιαμφισβήτητη. Το ερώτημα είναι αν η χώρα θα μπορέσει να αξιοποιήσει την επόμενη φάση.
Η τεχνολογική μετάβαση απαιτεί επιλογές. Το LNG χρησιμοποιείται ως μεταβατικό καύσιμο, η ηλεκτροκίνηση και το cold ironing εφαρμόζονται πιλοτικά σε ευρωπαϊκά λιμάνια, ενώ υδρογόνο, αμμωνία, βιοκαύσιμα και e-fuels δοκιμάζονται σε χώρες όπως η Νορβηγία, η Ισπανία και η Τουρκία. Παράλληλα, η ψηφιοποίηση και η τεχνητή νοημοσύνη αναμένεται να βελτιώσουν την αποδοτικότητα και να μειώσουν κόστη.
Η μελέτη του ΙΟΒΕ στέλνει σαφές μήνυμα, η ΝΜΑ είναι κρίσιμη για την οικονομική σταθερότητα και την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, αλλά χρειάζεται άμεσα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού. Η Ελλάδα οφείλει να κινηθεί μεθοδικά, αξιοποιώντας τα διαθέσιμα ευρωπαϊκά κεφάλαια (NextGenerationEU, Δίκαιη Μετάβαση, InvestEU), προκειμένου να αντικαταστήσει τον γερασμένο στόλο με πλοία καθαρότερα, αποδοτικότερα και τεχνολογικά αναβαθμισμένα.
Διαφορετικά, το ρίσκο είναι σαφές, απώλεια ανταγωνιστικότητας και συρρίκνωση ενός κλάδου που μέχρι σήμερα αποτελεί βασικό στήριγμα της ελληνικής οικονομίας.
