Αυτοάμυνα: Ορισμός και νόμος

ΑΥΤΟΑΜΥΝΑ: Εαυτός+άμυνα: Άμυνα με μόνο τα μέσα που διαθέτει κάποιος σε δεδομένη χρονική στιγμή.

Το δικαίωμα να υπερασπίζεται κανείς τη ζωή, τη φυσική του ακεραιότητα, τα αγαθά του κλπ, μπροστά σε απειλή ή κίνδυνο (λεξικό Τεγόπουλου-Φυτράκη σελ. 129).

Σύμφωνα με το  ετυμολογικό ορισμός της έννοιας, αυτοάμυνα είναι η υπεράσπιση της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας κάποιου, ενόψει δεδομένου κινδύνου ή απειλής. Οι όποιες ενέργειες γίνουν για την αποφυγή του κινδύνου ανήκουν στον τομέα της αυτοπροστασίας.

Η αυτοάμυνα είναι ένα πολύ σημαντικό και πολύπλευρο αντικείμενο και δεν πρέπει να συνδέεται αποκλειστικά με τεχνικές των πολεμικών τεχνών ή των μαχητικών σπορ, μιας και μέρος των τεχνικών αυτών αποτελούν κομμάτι των ενεργειών και μεθόδων που περικλείει ο όρος αυτοάμυνα.

Οι δύο θεμελιώδης αρχές της αυτοάμυνας

-Το 95% της αυτοάμυνας αφορά την πρόληψη, την αναγνώριση και την αποφυγή του κινδύνου και όχι την καθ’ εαυτού αντιπαράθεση με τον/τους επιτιθέμενους.

-Η αυτοάμυνα είναι κάτι εντελώς ξένο με οποιοδήποτε άθλημα ή μαχητικό σπορ ( βιβλίο «Τα μυστικά της αυτοάμυνας στο δρόμο», Γιάννης Λαιμοδέτης). 

Η αυτοάμυνα διδάσκει ότι η πρόληψη είναι χίλιες φορές προτιμότερη από τη θεραπεία.

Αν υπάρχει ένα, έστω μικρό, περιθώριο αποφυγής ή διαφυγής από τον κίνδυνο είναι η πρώτη μας ενέργεια. Αποφεύγουμε να έρθουμε σε συμπλοκή σώμα με σώμα, παρά μόνο αν αυτή είναι αναπόφευκτη. Τότε και μόνο (όταν δεν έχουμε περιθώρια αποφυγής), εξάλλου έχουμε το δικαίωμα από το νόμο για χρήση βίας με σκοπό την προστασία της ζωής μας ή της σωματικής μας ακεραιότητας.

Τι είναι αυτοάμυνα για τον νόμο

Ο νόμος είναι απόλυτα σαφής για το τί είναι αυτοάμυνα και τί όχι.  Τα άρθρα του Ελληνικού Συντάγματος, σε απόλυτη συμφωνία με τα αντίστοιχα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θέτουν αυστηρά όρια με στόχο να προστατεύσουν όλα τα εμπλεκόμενα μέλη.

Ο λόγος ευνόητος: το θύμα μπορεί ανά πάσα στιγμή να μετατραπεί σε θύτη και μάλιστα τόσο βάναυσο που οι πράξεις του να μην αντιστοιχούν σε ένταση στην υπάρχουσα απειλή. Τί σημαίνει αυτό; Ότι δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να χτυπήσουμε κάποιον επειδή μας μίλησε άσχημα ή μας έβρισε. Αντίστοιχα, δεν έχουμε το δικαίωμα να σκοτώσουμε κάποιον που μπήκε στο σπίτι μας για να μας ληστέψει.

Σύμφωνα με τον ποινικό κώδικα (άρθρα 22, 23, 24, 25 και 32) ορίζεται πως:

Α. Δεν είναι άδικη η πράξη που τελείται σε περίπτωση άμυνας.

(Η άμυνα αποτελεί λόγο άρσης του άδικου χαρακτήρα μιας πράξης. Ο  αμυνόμενος έχει το δικαίωμα να προασπίσει τα δικά του έννομα αγαθά προσβάλλοντας τα έννομα αγαθά του επιτιθέμενου.)

Β. Άμυνα είναι η αναγκαία προσβολή του επιτιθέμενου στην οποία προβαίνει το άτομο, για να υπερασπισθεί τον εαυτό του ή άλλον από άδικη και παρούσα επίθεση που στρέφεται εναντίον τους.

Λέξεις κλειδιά: Αναγκαία, Άλλον, Παρούσα.

Αναγκαία – Σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει επικινδυνότητα και απειλή βλάβης και να είναι ο μοναδικός τρόπος για να αντικρουστεί μία απειλή τη δεδομένη στιγμή ώστε να στοιχειοθετηθεί η νόμιμη αυτοάμυνα.

Άλλον  – Είναι νόμιμη η άμυνα προς χάριν τρίτου, όταν περιλαμβάνει όσα ισχύουν και για την προσωπική άμυνα.

Παρούσα – Συμβαίνει την ΙΔΙΑ στιγμή, αλλιώς δεν πρόκειται για νόμιμη αυτοάμυνα αλλά για εκδίκηση.

Γ. Το αναγκαίο μέτρο της άμυνας κρίνεται από το βαθμό επικινδυνότητας της επίθεσης, από το είδος της βλάβης που απειλούσε, από τον τρόπο και την ένταση της επίθεσης και από τις λοιπές περιστάσεις.

Εδώ σχετίζονται και δύο επιπλέον αρχές στην πράξη άμυνας.

1. Αναλογικότητα – Το οποιοδήποτε μέσο άμυνας θα πρέπει να είναι στο μέγιστο σημείο της ανάλογη με το μέσο που χρησιμοποιεί ο επιτιθέμενος. θα πρέπει να είναι το πολύ ανάλογη με την χρήση της επίθεσης και του κινδύνου που αυτή φέρει.
2. Αναγκαιότητα – Η φυσική πράξη άμυνας εναντίον του επιτιθέμενου πρέπει να είναι με απόλυτο μέτρο, και μόνο αφού δεν έχει αποδώσει η παθητική άμυνα (π.χ. αποφυγή, απόδραση ή και προσπάθεια αποκλιμάκωσης) και εφόσον έχουν εξαντληθεί όλα τα περιθώρια.Άρθρο 23 – Η Υπέρβαση της άμυναςΌποιος υπερβαίνει τα όρια της άμυνας τιμωρείται, αν η υπέρβαση έγινε με πρόθεση, με ποινή ελαττωμένη (άρθρο 83), και αν έγινε από αμέλεια, σύμφωνα με τις διατάξεις τις σχετικές με αυτήν. Μένει ατιμώρητος και δεν του καταλογίζεται η υπέρβαση, αν ενέργησε με αυτόν τον τρόπο εξαιτίας του φόβου ή της ταραχής που του προκάλεσε η επίθεση.

   (Εδώ εκλογικεύεται και δικαιολογείται η πραγματικότητα σε ότι αφορά το νομικό πλαίσιο της αυτοάμυνας αποδεχόμενος ο νόμος ότι η αντίδραση με αμυντική πράξη, είναι πολύ πιθανό να υπερβεί τα όρια που θέτει, λόγο ψυχολογικής φόρτισης που προκαλεί μια επίθεση. Προσοχή! Πρέπει το δικαστήριο να πειστεί για τα συναισθήματα του φόβου και της ταραχής. Εάν αποδειχθεί αυτό ο αμυνόμενος φέρει μειωμένη ποινική ευθύνη για τα επιπλέον χτυπήματα.)

   Άρθρο 24 – Η υπαίτια κατάσταση άμυνας

   Δεν απαλλάσσεται από την ποινή που ορίζει ο νόμος όποιος με πρόθεση προκάλεσε την επίθεση άλλου για να διαπράξει εναντίον του αξιόποινη πράξη με το πρόσχημα της άμυνας.

   (Αν ο αμυνόμενος προκαλέσει μια επίθεση με δική του ανάρμοστη συμπεριφορά, δεν θεωρείται άμυνα η απόκρουση μιας επίθεσης, αλλά δόλια άδικη επίθεση.)

   Άρθρο 25 – Κατάσταση ανάγκης που αποκλείει το άδικο

   Α. Δεν είναι άδικη η πράξη που τελεί κάποιος, για να αποτρέψει παρόντα και αναπότρεπτο με άλλα μέσα κίνδυνο, ο οποίος απειλεί το πρόσωπο ή την περιουσία του ίδιου ή κάποιου άλλου χωρίς δική του υπαιτιότητα, αν η βλάβη που προκλήθηκε, στον άλλο είναι σημαντικά κατώτερη κατά το είδος και τη σπουδαιότητα από τη βλάβη που Απειλήθηκε.

   Β. Η προηγούμενη διάταξη δεν εφαρμόζεται σε όποιον έχει καθήκον να εκτεθεί στον απειλούμενο κίνδυνο.

   Γ. Η διάταξη του άρθρου 23 έχει ανάλογη εφαρμογή και στην περίπτωση αυτού του άρθρου.

   Άρθρο 32 – Κατάσταση ανάγκης που αποκλείει τον καταλογισμό

   Α. Δεν καταλογίζεται στο δράστη η πράξη που τελεί για να αποτρέψει παρόντα και αναπότρεπτο με άλλα μέσα κίνδυνο ο οποίος απειλεί χωρίς δική του υπαιτιότητα το πρόσωπο ή την περιουσία του ίδιου ή συγγενούς του, ανιόντος ή κατιόντος ή αδελφού ή συζύγου του αν η βλάβη που προκλήθηκε στον άλλον από την πράξη είναι κατά το είδος και τη σπουδαιότητα ανάλογη με τη βλάβη που Απειλήθηκε.

   Β. Οι διατάξεις των παραγράφων Β. και Γ. του άρθρου 25 εφαρμόζονται και εδώ.